Ik weet nog, toen ik een kleine jongen was, dat mij gezegd werd dat ik van fouten maken kon leren… dat is wat mijn meester zei op school, mijn vader thuis en mijn trainer op het handbalveld. Maar ammehoela. Een fout maken leidde onherroepelijk tot respectievelijk een onvoldoende, straf of een tegendoelpunt. Dus wat nou.. van fouten maken leer je? Dus ik wilde liever geen fouten maken en aangezien ik niet zo’n uitblinker was op school, leidde dat tot faalangst, thuis tot een braaf en teruggetrokken jongetje en op het handbalveld tot de opbouwspeler die liever de bal gaf aan een medespeler dan zelf op doel te gooien.

Dus voor mij bezat het gezegde ‘van fouten maken leer je’ alles behalve een waarheid. Een gezegde dat je vaker te horen krijgt, zonder dat je er verder over nadenkt en dat je zelf ook weer doorgeeft aan anderen, zodat zij er misschien wel van kunnen leren….

Totdat ik afgelopen week een jongen op sessie kreeg. Emoties leren herkennen was zijn thema. De Mohawk Walk was de activiteit die ik ging inzetten. De Mohawk Walk bestaat uit 5 elementen die tussen bomen geïnstalleerd zijn. Deze elementen zijn als het ware bruggetjes bestaande uit kabels of boomstammen op een halve meter hoogte, al dan niet met hulpmiddelen die je kunt gebruiken om naar de overkant te komen. Na de uitleg van de activiteit ging hij direct aan de slag. Nadat hij nog geen seconde op de kabel had gestaan, lag hij er al af. Opnieuw. Hij keek even terug naar hoe hij het aangepakt had en vroeg mij vervolgens om hulp. Hij kwam een stap verder, maar viel er weer vanaf. Op elk element van de Mohawk Walk viel hij, maar haalde het betreffende element de keer daarop wel.

Hij vond het spannend want hij was bang er vanaf te vallen, niet omdat hij zich dan pijn zou kunnen doen, maar omdat de rest van de groep dan ook opnieuw moest beginnen. De groepsdruk woog op dat moment zwaarder dan zijn eigen risico om zich pijn te doen. Ook een andere deelnemer die op de kabel stond voelde eenzelfde spanning. Groepsdruk weegt zwaarder dan individuele misère.

We keken terug op de hele activiteit en zagen dan vanuit een helikopterview dat iedere keer als de jongen een fout had gemaakt, dat hij daarna een stap verder kwam. Hier werd ‘van fouten leer je’ in praktijk gebracht. Iedere val van de kabel maakte dat de jongen daarna verder kwam en uiteindelijk de finish haalde.

Toch is het maken van een fout lastig. Ook al weet je dat je ervan kunt leren, ook al ervaar je dat je na iedere fout een stapje verder komt, dan nog legt groepsdruk een grote druk op om het vooral goed te doen en het liefst al direct bij de eerste keer.

In een groep met 10 deelnemers liet ik het tafeltje van 3 zien waarbij ik bewust een fout in het rijtje had gezet (4×3=13). 8 van de 10 wezen direct op deze fout nadat ik de vraag had gesteld wat hun opviel. … de 2 die niet op de foute vermenigvuldiging wezen ‘kende ‘m al’. Dat is hoe we ervoor staan. Ondanks dat we weten dat we van fouten leren wordt je er vooral op afgerekend. Dat is het eerste wat we zien en wat ook evolutionair in onze genen zit, omdat we het in vroegere tijden nodig hadden om te kunnen overleven. Vroeger en nu is echter een groot verschil. ..

Now What?

Bij ervaringsleren creëren we een context waar je daadwerkelijk fouten mag maken en waarbij je zelf ervaart dat het maken van fouten je een stap verder brengt. De jongen van uit het verhaal viel van de kabel af (de ervaring), keek terug naar wat er gebeurde (de reflectie), leerde van de ervaring en maakte een nieuw plan (het inzicht) en ging weer met de nieuwe bagage aan de slag (de toepassing). En zie hier, de leercyclus van Kolb is in werking.

Laatst had ik een dubbele afspraak gemaakt. Ik schaamde me. Werd boos op mezelf dat ik zo stom had kunnen zijn. Ik mailde mijn collega om haar te zeggen dat ik onze afspraak niet door kon laten gaan vanwege een fout die ik had gemaakt. Ze mailde me terug dat het oké was en dat we een nieuwe afspraak zouden maken. Ik mailde haar terug: “Wat fijn dat ik een fout heb mogen maken.”

Per Wijnands